Cổ phiếu ESOP là gì ? Kiến thức mà nhà đầu tư mới nên biết

Cổ phiếu ESOP, hay Employee Stock Ownership Plan, là một cơ hội hấp dẫn mà nhiều công ty cung cấp để khuyến khích nhân viên tham gia vào thành công của họ và đồng thời cũng giúp nhân viên xây dựng tài sản cá nhân. Tuy nhiên, việc đầu tư vào cổ phiếu ESOP không đơn giản và đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cổ phiếu ESOP, cách nó hoạt động, điều kiện phát hành, và cân nhắc khi đầu tư.

Cổ phiếu ESOP là gì? Mục đích khi doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP là gì?

Cổ phiếu ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là một hình thức lợi ích nhân viên được công ty cung cấp, cho phép nhân viên sở hữu cổ phiếu của công ty dưới dạng cổ phiếu. Một ESOP được tạo ra nhằm khuyến khích nhân viên nỗ lực làm việc tốt để đóng góp vào thành công của công ty và nhận được phần thưởng tài chính.

Với hình thức tặng cổ phiếu ESOP giúp doanh nghiệp thúc đẩy năng suất lao động. Mặt khác, người lao động cũng có thể phấn đấu từng bước trở thành một cổ đông của công ty mình đang làm. Điều này vô hình chung cũng tạo nên mối dây liên kết mạnh mẽ giữa các doanh nghiệp và người lao động.

Cách hoạt động của cổ phiếu ESOP

1. Công ty thành lập một quỹ ESOP: Công ty thành lập một quỹ ESOP dưới dạng một nguồn tài chính để mua cổ phiếu công ty hoặc phát hành cổ phiếu mới.
2. Nhân viên đăng ký tham gia: Nhân viên có thể đăng ký tham gia chương trình ESOP của công ty.
3. Nhân viên nhận cổ phiếu: Nhân viên nhận được cổ phiếu tương ứng với số năm làm việc, hiệu suất công việc hoặc các yếu tố khác đã được công ty quy định trước đó.
4. Cổ phiếu được giữ trong quỹ ESOP: Cổ phiếu mà nhân viên sở hữu được giữ trong quỹ ESOP cho đến khi nhân viên về hưu hoặc nghỉ việc.
5. Thanh toán cho nhân viên: Khi nhân viên về hưu hoặc nghỉ việc, công ty sẽ mua lại cổ phiếu từ nhân viên với một khoản tiền tương ứng. Khoản tiền này được trả cho nhân viên dưới dạng thanh toán một lần hoặc theo khoản thanh toán định kỳ theo kế hoạch ESOP.
6. Tái phân phối hoặc bỏ cổ phiếu: Sau khi công ty mua lại cổ phiếu từ nhân viên và trả tiền cho nhân viên, công ty có thể quyết định phân phối lại cổ phiếu hoặc hủy bỏ chúng.

Điều kiện doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP là gì?

ESOP là một cổ phiếu nhận được nhiều hảo cảm của người lao động nhưng để có thể phát hành thì một doanh nghiệp cần đạt được những điều kiện tối thiểu. Theo Điều 64 Nghị Định 155/2020/NĐ-CP, để phát hành cổ phiếu ESOP cho người lao động, doanh nghiệp cần đáp ứng những điều kiện sau:

• Được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
• Tổng cổ phiếu phát hành trong mỗi 12 tháng không  được vượt quá 5%
• Có tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình, nguyên tắc xác định số lượng cổ phần được chia cho từng đối tượng và thời gian thực hiện do Đại hội đồng cổ đông thông qua hoặc ủy quyền cho Hội đồng quản trị. thông qua.
• Doanh nghiệp cần có đủ nguồn vốn chủ sở hữu căn cứ trong báo cáo tài chính được kiểm toán trong thời gian gần nhất, bao gồm: quỹ  đầu tư phát triển, thặng dư vốn cổ phần, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối và các quỹ khác (nếu có).
• Trường hợp doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP cho người lao động thì tổng giá trị các nguồn vốn trên không được thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo phương án đã được Đại hội đồng cổ đông thông qua.

Lợi ích khi phát hành cổ phiếu ESOP là gì?

Lợi ích khi các doanh nghiệp bắt đầu phát hành cổ phiếu ESOP là gì? Sẽ được Stock Insight phân tích dựa trên hai nhóm đối tượng chính là doanh nghiệp và người lao động.

• Đối với người lao động: Nhân viên sẽ nhận được lợi nhuận dài hạn từ giá trị cổ phiếu của công ty, sự tăng trưởng của doanh nghiệp mang lại cổ tức bền vững cho nhân viên. Đây được xem là giải pháp tạo thu nhập thụ động cho người lao động mà không mất quá nhiều công sức.
• Đối với doanh nghiệp: Việc phát hành cổ phiếu ESOP không chỉ giữ chân những người lao động có năng lực, thành tích cao, có nhiều đóng góp mà còn mang lại lợi ích cho doanh nghiệp. Cổ phiếu ESOP còn khuyến khích nhân viên có thành tích xuất sắc, đồng thời nâng cao vai trò và trách nhiệm, tăng động lực và sự gắn bó của nhân viên với công ty. Cũng bởi hình thức thưởng không phải là tiền mặt nên sẽ giúp tăng vốn chủ sở hữu cho doanh nghiệp. Số vốn này sẽ được sử dụng vào nhiều việc hữu ích như tái đầu tư vào các dự án mới và nhiều cơ hội đầu tư khác. Như vậy, hình thức này đang được nhiều công ty áp dụng.

2 Rủi ro khi phát hành cổ phiếu ESOP

Tuy nhiều ưu điểm vượt trội là thế nhưng chắc chắn cổ phiếu người lao động ESOP cũng sẽ có những rủi ro nhất định. Mời nhà đầu tư cùng xem hai vấn đề rủi ro thường gặp nhất khi quan tâm đến cổ phiếu ESOP gồm có: Loãng cổ phiếu và bất cập quản trị.

Loãng cổ phiếu

Loãng cổ phiếu là một hiện tượng thường gặp khi cổ phiếu mới của một công ty được phát hành và khiến tỷ lệ cổ phần của mỗi cổ đông giảm xuống. Điều này dẫn đến việc thu nhập trên giá trị cổ phiếu thưởng ESOP cũng sẽ sụt giảm. Vấn đề này phức tạp hơn nhiều so với việc chỉ trả lời mỗi câu hỏi cổ phiếu ESOP là gì?

Dù ít hay nhiều thì khi phát hành cổ phiếu người lao động ESOP, công ty cần quan tâm đến cổ đông hiện hữu. Thực tế đã từng có nhiều vụ phát hành cổ phiếu mới lại khiến giá trị cổ phiếu của doanh nghiệp tụt dốc không phanh. Cách gọi khác của hiện tượng này là  hiệu ứng tâm lý thái quá của cổ đông khi doanh nghiệp phát hành cổ phiếu mới.

Rủi ro cho việc quản trị

Trong nhiều trường hợp thực tế, nhân viên trong công ty nhận được cổ phiếu ESOP thấp hơn nhiều so với các lãnh đạo chủ chốt. Có thể hiểu đơn giản rằng những cá nhân đứng đầu công ty có vai trò quan trọng nhất trong việc điều hành doanh nghiệp. Nếu lãnh đạo doanh nghiệp nhận quá nhiều cổ phiếu ESOP khi phát hành sẽ dễ dẫn đến xung đột lợi ích nội bộ, đặc biệt là xung đột với tầng lớp lãnh đạo và người lao động.

Việc này nếu công ty xử lý không khéo sẽ rất dễ kéo theo vấn đề xung đột lợi ích giữa ban lãnh đạo với nhau. Và tệ hơn có thể xuất hiện trường hợp ban lãnh đạo tìm cách nâng giá trị cổ phiếu lên ngắn hạn trước khi mất giá để bán tháo. Vậy nên công ty cần phải xử lý vấn đề này thật sự khôn khéo để tránh những nguy cơ sau này.

Vì vậy, để thu lợi nhuận trong thời gian ngắn với mong muốn đáp ứng các tiêu chuẩn phát hành ESOP, các doanh nghiệp đã lựa chọn cắt giảm chi phí phát triển, tiếp thị và các nghiên cứu khác ảnh hưởng và tiềm ẩn rủi ro tăng trưởng trong dài hạn.

Các quy định pháp lý liên quan đến cổ phiếu ESOP

Dưới đây là một số điểm chung về quy định pháp lý thường áp dụng cho ESOP:

1. Luật lao động và luật lao động có liên quan: ESOP thường phải tuân theo các quy định của luật lao động, chẳng hạn như quyền của nhân viên tham gia vào ESOP, thời gian làm việc yêu cầu, và quyền của họ trong trường hợp nghỉ việc hoặc nghỉ hưu.
2. Luật thuế: Các quy định về thuế có thể ảnh hưởng đến việc phát hành và quản lý ESOP. Các quy định này có thể bao gồm thuế thu nhập cá nhân cho nhân viên khi họ nhận được cổ phiếu ESOP hoặc khi bán chúng.
3. Quy định chứng khoán: Trong một số trường hợp, ESOP có thể phải tuân theo các quy định liên quan đến chứng khoán, chẳng hạn như đăng ký cổ phiếu với cơ quan quản lý chứng khoán hoặc báo cáo về giao dịch cổ phiếu.
4. Quyền biểu quyết và kiểm soát: Quy định pháp lý cũng có thể quy định về quyền biểu quyết của nhân viên khi họ sở hữu cổ phiếu ESOP và mức độ kiểm soát họ có đối với quyết định của công ty.
5. Thông báo và bảo vệ nhân viên: ESOP thường yêu cầu công ty thông báo đầy đủ và rõ ràng cho nhân viên về quyền và điều kiện tham gia, cũng như về các thay đổi trong ESOP.
6. Thời hạn và điều kiện chuyển nhượng cổ phiếu: Các quy định về thời hạn và điều kiện cho việc chuyển nhượng cổ phiếu ESOP có thể áp dụng để đảm bảo tính ổn định và ngăn chặn việc thoái vốn quá nhanh.
7. Quyền của các bên liên quan: Các quy định về quyền và trách nhiệm của các bên liên quan, chẳng hạn như quản lý công ty và hội đồng quản trị, cũng có thể được xác định trong hợp đồng ESOP.
8. Kiểm toán và báo cáo: ESOP có thể yêu cầu kiểm toán và báo cáo định kỳ về tình hình tài chính và hoạt động của công ty.

Cổ phiếu ESOP khác gì cổ phiếu thường?

Cổ phiếu ESOP có một số khác biệt so với cổ phiếu thường:

1. Sở hữu công ty: Cổ phiếu ESOP cho phép nhân viên sở hữu cổ phiếu của công ty, trong khi cổ phiếu thường không đặt điều kiện này.
2. Đặc điểm của phần thưởng: Cổ phiếu ESOP được sử dụng như một phần thưởng tài chính cho nhân viên, trong khi cổ phiếu thường diễn giải giá trị thị trường của công ty trên thị trường chứng khoán.
3. Quản lý và thanh toán: Cổ phiếu ESOP phải tuân thủ các quy định pháp luật đặc biệt liên quan đến quản lý và thanh toán cổ phiếu, trong khi cổ phiếu thường không có những quy định này.
4. Mục đích thành lập: ESOP thường được thành lập để thúc đẩy nhân viên làm việc tốt hơn và định hướng lợi ích của nhân viên theo hướng của cổ đông, trong khi cổ phiếu thường không có mục đích tương tự.

Có nên đầu tư vào cổ phiếu ESOP không?

Quyết định đầu tư vào cổ phiếu ESOP phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mục đích tài chính cá nhân, công ty mà bạn làm việc, và tình hình thị trường chứng khoán. Hãy xem xét những điều dưới đây để trả lời cho câu hỏi: có nên đầu tư vào cổ phiếu ESOP không?

• Tăng thu nhập: Cổ phiếu ESOP có thể mang lại thu nhập bổ sung cho nhân viên khi giá trị cổ phiếu tăng lên. Điều này tạo động lực cho nhân viên làm việc chăm chỉ để đóng góp vào sự phát triển của công ty.
• Xin nghỉ việc hoặc về hưu: Khi bạn nghỉ việc hoặc về hưu, ESOP cho phép bạn bán cổ phiếu của mình và nhận được khoản tiền tương ứng. Điều này có thể là một khoản tiền lớn và làm tăng tính bền vững của thu nhập.
• Đa dạng hóa: Đầu tư vào cổ phiếu ESOP có thể là một phần trong chiến lược đa dạng hóa đầu tư của bạn. Điều này giúp giảm rủi ro đối với tài sản cá nhân và mang lại cơ hội sinh lợi cao.

Tuy nhiên, cần lưu ý những điều sau:

• Không đa dạng hóa đầu tư: Nếu bạn đầu tư quá nhiều vào ESOP của công ty mà bạn làm việc, bạn có thể gặp rủi ro do không đa dạng hóa danh mục đầu tư. Nếu công ty gặp khó khăn tài chính hoặc giá cổ phiếu giảm trong tương lai, giá trị cổ phiếu ESOP có thể giảm.
• Thiếu khả năng tiếp cận: Một số ESOP có các hạn chế về việc bán cổ phiếu hoặc rút tiền từ ESOP trước kỳ hạn. Điều này có thể gây bất tiện nếu bạn cần tiền gấp hoặc muốn tiếp cận tài sản trong ESOP.
• Sự biến đổi của giá cổ phiếu: Giá cổ phiếu từ một công ty có thể biến đổi một cách không thể dự đoán. Nếu giá cổ phiếu giảm, giá trị cổ phiếu ESOP của bạn cũng sẽ giảm.

Lời kết

Trên đây là những thông tin cơ bản về cổ phiếu ESOP là gì mà Stock Insight muốn gửi đến nhà đầu tư. Để có thể tiến hành mua bán cổ phiếu một cách hiệu quả, các nhà đầu tư hãy tham gia mở tài khoản trên HSC. HSC sẽ luôn hỗ trợ hết mình cho các nhà đầu tư, cung cấp những thông tin đáng giá để từ đó thu được lợi nhuận ổn định và tăng trưởng cao, tự tin là công ty chứng khoán uy tín và chất lượng hàng đầu. Cuối cùng, đừng quên thường xuyên theo dõi các tin tức thị trường chứng khoán hôm nay để ra quyết định đầu tư đúng đắn nhé!