Vị thế trong chứng khoán phái sinh là gì?

Trong thế kỷ 21, thị trường chứng khoán đã phát triển đáng kể và trở nên phức tạp hơn bao giờ hết. Để tham gia vào thế giới này và đạt được sự thành công, nhà đầu tư và các chuyên gia tài chính cần phải hiểu rõ các khái niệm và nguyên tắc quan trọng. Một trong những khái niệm quan trọng nhất mà mọi người cần nắm vững là “vị thế” trong chứng khoán phái sinh. Đây là yếu tố cốt lõi quyết định sự thành bại trong thế giới phái sinh, và bài viết này sẽ giúp bạn khám phá chi tiết về khái niệm này.

Vị thế trong chứng khoán phái sinh là gì?

Vị thế trong chứng khoán phái sinh là trạng thái giao dịch và khối lượng chứng khoán phái sinh còn hiệu lực mà một nhà đầu tư đang nắm giữ tại một thời điểm cụ thể. Vị thế này thể hiện sự sở hữu hoặc nợ đối với các hợp đồng tương lai hoặc tùy chọn liên quan đến tài sản cơ sở (underlying asset) như chứng khoán, hàng hóa, lãi suất, hoặc ngoại tệ.

Phân loại vị thế trong chứng khoán phái sinh

Vị thế Mua (Long Position)

Nhà đầu tư mở vị thế mua khi họ mua hợp đồng tương lai với kỳ vọng giá tài sản cơ sở sẽ tăng trong tương lai. Khi giá tăng, họ có cơ hội bán hợp đồng với giá cao hơn để thu lợi nhuận. Điều này thường xảy ra khi nhà đầu tư tin rằng thị trường sẽ phát triển tích cực.

Vị thế Bán (Short Position)

Ngược lại, vị thế bán xảy ra khi nhà đầu tư bán hợp đồng tương lai với kỳ vọng giá tài sản cơ sở sẽ giảm trong tương lai. Nhà đầu tư ở vị thế bán hy vọng mua lại hợp đồng với giá thấp hơn sau đó để thu lợi nhuận. Điều này thường xảy ra khi nhà đầu tư tin rằng thị trường sẽ phát triển tiêu cực.

Như vậy, việc phân loại vị thế chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào mục tiêu của nhà đầu tư, thời gian dự kiến của vị thế, và chiến lược giao dịch cụ thể mà họ đang thực hiện.

Nhà đầu tư mở vị thế mua (tham gia vị thế mua) khi có nhu cầu mua tài sản cơ sở (ví dụ: chỉ số VN30) hoặc kỳ vọng giá của tài sản cơ sở đó sẽ tăng trong tương lai. Nhà đầu tư sẽ đặt lệnh mua hợp đồng trên thị trường và được khớp với lệnh đối ứng trên cơ sở về giá và khối lượng.

Ngược lại, nhà đầu tư mở vị thế bán (tham gia vị thế bán) khi có nhu cầu bán tài sản cơ sở hoặc cho rằng giá của tài sản cơ sở đó sẽ giảm trong tương lai. Nhà đầu tư sẽ đặt lệnh bán hợp đồng trên thị trường và được khớp với lệnh đối ứng trên cơ sở về giá và khối lượng.

Hành động của người sử dụng hợp đồng tương lai tại mỗi thời điểm, mở vị thế (hiện tại) và đáo hạn hợp đồng (trong tương lai) có thể tóm tắt qua bảng sau:

Hoạt động của vị thế trong chứng khoán phái sinh

Vị thế mở 1 chứng khoán phái sinh

Vị thế mở một chứng khoán phái sinh thể hiện việc nhà đầu tư đang nắm giữ chứng khoán phái sinh còn hiệu lực và chưa được thanh lý hoặc tất toán.

Vị thế mở một chứng khoán phái sinh đề cập đến việc một nhà đầu tư mua hoặc bán một hợp đồng tương lai đối với một tài sản cơ sở cụ thể. Dưới đây là hai loại vị thế chính mà nhà đầu tư có thể mở:

1. Vị thế mua (Long Position): Nhà đầu tư mở vị thế mua khi họ có niềm tin rằng giá tài sản cơ sở (ví dụ: cổ phiếu, hàng hóa, tỷ giá hối đoái) sẽ tăng trong tương lai. Họ mua hợp đồng tương lai tương ứng để cố gắng tận dụng sự tăng giá này. Khi giá tài sản cơ sở tăng, họ có thể bán hợp đồng với giá cao hơn để thu lợi nhuận.
2. Vị thế bán (Short Position): Ngược lại, nhà đầu tư mở vị thế bán khi họ dự đoán giá tài sản cơ sở sẽ giảm trong tương lai. Họ bán hợp đồng tương lai tương ứng với hy vọng mua lại với giá thấp hơn sau này. Khi giá tài sản cơ sở giảm, họ có thể mua lại hợp đồng với giá thấp hơn để thu lợi nhuận.

Vị thế đóng 1 chứng khoán phái sinh

Việc đóng vị thế (chấm dứt vị thế) một chứng khoán phái sinh thường tùy thuộc vào chiến lược của các nhà đầu tư.

Có 2 trường hợp đóng vị thế một chứng khoán phái sinh:

1. Trường hợp 1: Chấm dứt vị thế trước khi Hợp đồng tương lai đáo hạn

Trong trường hợp này, nhà đầu tư quyết định chấm dứt vị thế của họ trước khi hợp đồng tương lai đáo hạn. Nguyên nhân có thể là sự thay đổi trong tình hình thị trường hoặc để thu lợi nhuận trước khi hợp đồng đáo hạn.

Điều quan trọng là nhà đầu tư phải đặt lệnh đóng vị thế tương ứng với vị thế ban đầu (mua hoặc bán) để đảm bảo rằng họ không còn liên quan đến hợp đồng tương lai đó nữa.

2. Trường hợp 2: Nắm giữ Hợp đồng tương lai đến khi đáo hạn và thanh toán hợp đồng

Trong trường hợp này, nhà đầu tư quyết định giữ hợp đồng tương lai cho đến khi nó đáo hạn. Khi hợp đồng đáo hạn, hai bên thực hiện thanh toán dựa trên sự khác biệt giữa giá hợp đồng tương lai và giá thực tế của tài sản cơ sở tại thời điểm đó.

Kết quả này có thể dẫn đến lợi nhuận hoặc lỗ, tùy thuộc vào giá tài sản cơ sở tại thời điểm đáo hạn so với giá mua/bán ban đầu.

Quá trình đóng vị thế là một phần quan trọng của quản lý rủi ro và chiến lược đầu tư của nhà đầu tư. Nó có thể dựa trên các yếu tố như sự biến động của thị trường, dự đoán về giá tài sản cơ sở, và mục tiêu lợi nhuận của người đầu tư.

Quá trình này đòi hỏi kiến thức và kỹ năng về thị trường phái sinh cũng như sự quản lý cẩn thận để đảm bảo rằng vị thế của nhà đầu tư được thực hiện một cách hiệu quả.

Giá trị lỗ lãi của hợp đồng tương lai được xác định ở vị thế trong chứng khoán phái sinh như thế nào?

• Nhà đầu tư đứng ở vị thế mua được lợi nếu giá tài sản cơ sở trên thị trường tăng lên. Ngược lại, nhà đầu tư đứng ở vị thế bán sẽ chịu lỗ nếu giá tài sản cơ sở trên thị trường tăng lên.
• Nhà đầu tư đứng ở vị thế bán sẽ được lợi nếu giá tài sản cơ sở trên thị trường giảm xuống. Ngược lại, nhà đầu tư đứng ở vị thế mua sẽ chịu lỗ nếu giá tài sản cơ sở trên thị trường giảm xuống.

Kết luận

Trong bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu về khái niệm vị thế trong chứng khoán phái sinh và cách nhà đầu tư có thể mở vị thế trên thị trường hợp đồng tương lai. Vị thế mua và vị thế bán là hai loại vị thế chính mà nhà đầu tư có thể sử dụng để tận dụng biến động giá tài sản cơ sở.

Việc mở vị thế là một phần quan trọng của hoạt động giao dịch chứng khoán phái sinh, và nó đòi hỏi sự hiểu biết về thị trường và chiến lược đầu tư. Nhà đầu tư phải đặt lệnh mua hoặc bán hợp đồng tương lai và quản lý vị thế của họ trong suốt thời gian vị thế còn hiệu lực.

Tùy thuộc vào mục tiêu và kế hoạch đầu tư của bạn, bạn có thể chọn giữ vị thế trong thời gian ngắn hạn hoặc dài hạn, hoặc thậm chí chấm dứt vị thế trước khi hợp đồng tương lai đáo hạn. Điều quan trọng nhất là hiểu rõ rủi ro liên quan đến mở vị thế và có một chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả.

Do đó, khi tiếp cận thị trường chứng khoán phái sinh, việc nắm vững về vị thế và các khía cạnh liên quan đến nó sẽ giúp bạn đưa ra các quyết định đầu tư thông minh và có kế hoạch trong việc tối ưu hóa lợi nhuận và quản lý rủi ro.

Mở tài khoản chứng khoán online HSC ngay hôm nay để bắt đầu hành trình đầu tư cùng nhiều kiến thức được cập nhật tại HSCEdu. Đừng quên thường xuyên cập nhật  tin tức thị trường chứng khoán mới nhất trên Stock Insight bạn nhé!