Tỷ lệ Free Float là gì? Cách tính tỷ lệ Free Float

Để quyết định mua bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam thì nhà đầu tư cần quan tâm rất nhiều yếu tố: Thứ 1 là yếu tố cơ bản bao gồm cách đọc báo cáo tài chính, kết quả hoặc kế hoạch kinh doanh của từng doanh nghiệp, đôi khi tin tức cũng phần nào có ảnh hưởng nhất định. Thứ 2 là yếu tố kỹ thuật bao gồm đường giá cổ phiếu, dòng tiền, các chỉ báo kỹ thuật (MA ,MACE, RSI, fibonacci, bollinger band,…..).

Bên cạnh đó còn có thêm 1 yếu tố rất là quan trọng có thể tác động được đến chất lượng cũng như khả năng tăng giá của cổ phiếu đó chính là tỷ lệ Free Float, lượng cổ phiếu trôi nổi bên ngoài. Vậy tỷ lệ Free Float là gì? Ở bài viết này, hãy cũng Stock Insight tìm hiểu về cách tính tỷ lệ Free Float cũng như tầm quan trọng của nó nhé. 

Tỷ lệ Free Float là gì?

Định nghĩa tỷ lệ Free Float

Câu hỏi đầu tiên đặt ra ở đây chính là tỷ lệ Free Float là gì? Free Float trong thị trường chứng khoán được hiểu là lượng cổ phiếu được tự do giao dịch trên thị trường. Tỷ lệ Free Float là phần trăm giữa số lượng cổ phiếu Free Float so với tổng số lượng cổ phiếu đang được lưu hành trên thị trường. 

Cổ phiếu Free Float không bao gồm số lượng cổ phiếu của cổ đông lớn (nắm giữ tối thiểu 5% lượng cổ phiếu được quyền biểu quyền), các thành viên trong ban hội đồng quản trị, ban giám đốc và những người khác có liên quan đến cổ đông lớn, chức vụ trong HĐQT, ban giám đốc.  Hoặc đơn giản hơn có thể hiểu cổ phiếu Free Float không bao gồm cổ phiếu của bên phải công bố thông tin khi giao dịch mua/bán cổ phiếu trên sàn.

Nhà đầu tư không nên hiểu lầm cổ phiếu Free Float với cổ phiếu bị hạn chế giao dịch: Cổ phiếu bị hạn chế giao dịch tức là doanh nghiệp bị ngừng giao dịch toàn bộ số lượng cổ phiếu đang lưu hành vì vi phạm về một số yếu tố thông tin như kết quả kinh doanh hoặc vi phạm về công bố thông tin. Hoặc cũng có trường hợp cổ phiếu của cổ đông bị lock lại khi pháp nhân cổ đông đó đang trong diện điều tra của cơ quan điều tra.

Vậy ý nghĩa của tỷ lệ Free Float là gì? 

Ý nghĩa của tỷ lệ Free Float

Tỷ lệ này rất có ý nghĩa trong đầu tư chứng khoán giúp nhà đầu tư xác định được tính thị trường và chất lượng của cổ phiếu. Qua đó phần nào đánh giá được cơ hội đầu tư vào cổ phiếu đó. Và cũng là 1 trong những tiêu chí quan trọng để xem xét cổ phiếu đó có được vào rổ chỉ số VN30, HNX30 (trên 5%).

Phản ánh được giá trị thị trường thực tế của doanh nghiệp: 

• Quyền biểu quyết và kiểm soát với doanh nghiệp: Tỷ lệ càng thấp thì một số cổ đông lớn hoàn toàn quyết định được đường lối của doanh nghiệp (ví dụ: phần lớn các doanh nghiệp có cổ đông lớn mang yếu tố nhà nước như GAS POW PLX BCM,…). Ngược lại, tỷ lệ càng cao thì doanh nghiệp sẽ mang tính đại chúng nhiều hơn tránh việc kiểm soát quá mức của 1 bộ phận cổ đông lớn tuy nhiên cái này sẽ có cái rủi ro hiện hữu là doanh nghiệp sẽ khó thống nhất đưa ra được quyết định chung (ví dụ như EIB đã nhiều lần đại hội bất thành).
• Thể hiện được tính giao dịch công bằng và minh bạch của cổ phiếu trên thị trường.

Cách tính tỷ lệ Free Float

Sau khi đã hiểu rõ khái niệm tỷ lệ Free Float là gì chúng ta sẽ cùng bắt tay vào việc tính tỷ lệ này. Đầu tiên chính là tìm hiểu về công thức tính.

Công thức tính tỷ lệ Free Float

Tỷ lệ Free Float (%) = Số lượng cổ phiếu Free Float / Tổng số lượng cổ phiếu đang được lưu hành

Trong đó:

• Số lượng cổ phiếu Free FLoat: Tổng số lượng cổ phiếu đang được lưu hành – Tổng số lượng cổ phiếu bị khóa lại (hạn chế chuyển nhượng, nếu giao dịch phải công bố thông tin)
• Tổng số lượng cổ phiếu đang được lưu hành: Số lượng cổ phiếu doanh nghiệp đăng ký được phép giao dịch trên thị trường.

Tỷ lệ này không cố định mà có thể được thay đổi tùy thuộc vào thời điểm, tính biến động của cơ cấu cổ đông, giá cổ phiếu, tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.

Tỷ lệ này sẽ được làm tròn lên theo hàng đơn vị. Cụ thể: 

• Tỷ lệ free float  < 15% thì sẽ làm tròn theo bước 1%. VD: tỷ lệ nằm trong khung 8-9% thì sẽ làm trong thành 9%. 13-14% thì sẽ làm tròn thành 14%. 
• Tỷ lệ free float >15% thì sẽ làm tròn theo bước 5% (bội số của 5). VD tỷ lệ nằm trong khung 15-20% thì sẽ làm trong thành 20%. Từ 40-45% thì sẽ làm trong thành 45%

Ví dụ minh họa cách tính

Ví dụ xem xét cổ phiếu CTCP sữa Việt Nam (VNM-HOSE). Có số lượng cổ phiếu đang lưu hành là: 2,088,955,445

Bước 1: Xem xét cơ cấu cổ đông. Nhà đầu tư có thể xem trên báo cáo thường niên năm gần nhất, hoặc trên các trang web về tài chính như cafef, vietstock,…. Và nếu có thay đổi thì rất dễ nhận biết vì là cổ đông lớn nên mua hoặc bán phải bắt buộc đăng ký thông tin lên sở giao dịch chứng khoán.

Tổng tỷ lệ sở hữu của cổ đông  trên 5% = 36+17,69+10,62= 64,31%. 

Tuy nhiên ở trường hợp này nhà đầu tư tính luôn F&N manufacturing PTE LTD 2,7% vì là cổ đông liên quan F&N dairy investments PTE LTD → tỷ lệ lúc này là 67,01% (1,400,518,390)

Bước 2: Xem xét số lượng nắm giữ của HĐQT, ban giám đốc và người có liên quan: Nhà đầu tư kiểm tra số liệu trên báo cáo quản trị gần nhất. Việc này đòi hỏi nhà đầu tư phải đọc rất kỹ để tính được tỷ lệ chính xác nhất. 

Chi tiết trang: https://cafef1.mediacdn.vn//images/uploaded/dulieudownload/nghiquyet/vnm-bao-cao-tinh-hinh-quan-tri-cong-ty-nam-2023-02024-111929.pdf

Số lượng cổ phiếu của TGĐ Mai Kiều Liên và người có liên quan

6,400,444+5,786+619,303=7,025,533

Tương tự với những người liên quan khác thì số lượng cổ phiếu không được tự do chuyển nhượng là: 879,349. 

Như vậy tổng số lượng cổ phiếu bị khóa lại: 1,400,518,390+7,025,533+879,349=1,408,423,272

Số lượng cổ phiếu Free float = 2,089,955,455 – 1,408,423,272 = 681,532,183

Tỷ lệ Free float = 681,532,183/2,089,955,455=32,6 làm tròn bằng 35%

Với mức tỷ lệ free float ở mức 35% có thể thấy mức độ tiếp cận của nhà đầu tư trên thị trường với cổ phiếu VNM ở mức độ vừa phải không cao cũng không thấp.

Nếu vẫn chưa hiểu rõ cách tính tỷ lệ Free Float là gì, cùng Stock Insight xem xét thêm 1 ví dụ sau đây:

Thêm 1 ví dụ khác về tổng công ty cổ phần đầu tư quốc tế Viettel (VGI-UPCOM) có tổng cổ phiếu lưu hành là 3,043,811,200. 

Dựa trên cơ cấu cổ đông với tập đoàn Viettel chiếm tỷ lệ chi phối hoàn toàn với 99,03% tương ứng 3,014,217,300. 

Cộng thêm tổng lượng cổ phiếu được lock lại bởi ban HĐQT, ban GĐ và những người có liên quan là 209,600. 

Như vậy số cổ phiếu free float sẽ là 3,043,811,200-3,014,217,300-209,600 = 29,384,300

→ Tỷ lệ free float = 29,384,300*/3,014,217,300 = 0,97 (%) (rất thấp) 

Như vậy đây là cổ phiếu phần lớn nhà đầu tư sẽ rất khó tiếp cận và mức độ điều tiết giá trên sàn là có hay nói cách khác giá cổ phiếu sẽ không phản ánh theo kết quả kinh doanh của doanh nghiệp mà sẽ phụ thuộc vào điểm rơi thời điểm của cổ phiếu. Để xác định được cổ phiếu sẽ lên tới mức nào là không thể, ảnh hưởng rất lớn tới chiều tăng giá)

Biểu đồ của VGI từ đầu năm 2024 tới hiện tại, khi tốc độ tăng giá trước phần lớn sự nghi ngờ của nhà đầu tư cá nhân. 

Tầm quan trọng của tỷ lệ Free Float trong đầu tư

Vậy tầm quan trọng của tỷ lệ Free Float là gì?

Tính thanh khoản

Tỷ lệ này cho thấy mức độ mua bán có dễ dàng hay khó khăn không. Tỷ lệ càng cao (cổ phiếu rất có tính thanh khoản) cho thấy số lượng cổ phiếu bên ngoài càng nhiều qua đó có thể đánh giá nhà đầu tư có thể mua bán dễ dàng và nhanh chóng (đặc biệt phù hợp với nhà đầu tư cá nhân). Ngược lại, tỷ lệ này thấp (cổ phiếu tính thanh khoản thấp) cho thấy số lượng cổ phiếu bên ngoài thấp hạn chế mức độ tiếp cận của nhà đầu tư và việc mua, bán sẽ trở nên khó khăn hơn.

Đánh giá rủi ro

Việc đánh giá rủi ro dựa trên tỷ lệ Free Float là gì? Theo kinh nghiệm cá nhân: Tỷ lệ Free float còn có thể biết được khả năng làm giá của cổ phiếu như sau.

Tỷ lệ làm giá = KLGD trung bình 20 phiên của cổ phiếu / số cổ phiếu free float.

Tỷ lệ này lớn hơn 5% thì cổ phiếu có yếu tố làm giá nghĩa là độ tăng giảm sẽ có biên độ cao và phần nào sẽ bị kiểm soát.

Với những nhà đầu tư mới không nên giao dịch những cổ phiếu có tỷ lệ làm giá cao cũng như tỷ lệ free float thấp dưới mức 10%. Và cũng như hạn chế giao dịch những mã có tỷ lệ free float quá cao vì số lượng nhà đầu tư đu bám càng nhiều thì chất lượng tăng giá sẽ thấp. 

Phân tích thị trường

Tỷ lệ này có ảnh hưởng rất nhiều đến biến động giá cổ phiếu (rất quan trọng). Tỷ lệ càng thấp thì sẽ có rủi ro thao túng giá và điều này rất hay xuất hiện ở các doanh nghiệp có nhóm cổ đông có tỷ lệ chi phối cao (đặc biệt là cổ đông cá nhân). Khi 1 bên kiểm soát được hết lượng cổ phiếu trôi nổi bên ngoài thì đường giá lên sẽ vượt quá mức tưởng tượng của phần lớn nhà đầu tư cá nhân. 

Điều này nếu nhà đầu tư đủ trải nghiệm thì sẽ nhận biết rất rõ yếu tố này theo đó biến động giá cả cũng sẽ bám theo rất sát. 

Và tỷ lệ free float giống như điểm chung giữa yếu tố phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật vậy: Điểm nhạy về dòng tiền cũng như nền KLGD hợp với điểm rơi KQKD sẽ khiến cổ phiếu cải thiện về giá lẫn như thanh khoản, từ đó nhà đầu tư có thể chọn những cổ phiếu đủ tiêu chuẩn để tham gia. 

Một số yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ Free Float là gì?

Cổ đông lớn và cổ phiếu hạn chế

Cổ đông lớn có ảnh hưởng rất lớn đến cách tính tỷ lệ Free Float. Nhà đầu tư đọc và quan sát thật kỹ tình hình kinh doanh của doanh nghiệp, hoạt động mua bán của các pháp nhân liên quan đến cổ đông lớn để tính tỷ lệ thật chính xác. 

Nhà đầu tư nên chú ý: Cổ đông lớn hoàn toàn có thể giữ tỷ lệ 1 phần trên 5%, nhưng tỷ lệ ở công ty hoặc pháp nhân khác có liên quan hoặc chưa hẳn liên quan (giữ ít hơn 5%) (điều này cần phải bóc tách thêm nhiều yếu tố) để có thể tự do giao dịch mua bán trên sàn. Để tính chính xác thì nhà đầu tư nên khóa luôn phần này lại. 

Cụ thể một số loại cổ phiếu bị hạn chế giao dịch:

• Cổ phiếu được phát hành riêng lẻ cho nhà đầu tư (dưới 100 người).
• Cổ phiếu thuộc sở hữu của công ty có liên quan đến pháp nhân là cổ đông lớn hoặc người nằm trong ban HĐQT, ban điều hành.
• Cổ phiếu trực thuộc nhà nước (phần lớn sẽ thấy ở các doanh nghiệp có cổ phần nhà nước chi phối).

Thị trường và quy định pháp lý

Việc thị trường và quy định pháp lý có ảnh hưởng đến tỷ lệ Free Float là gì? Nhà nước luôn có bộ khung quy định về các cổ phiếu được hạn chế giao dịch. Và yếu tố thị trường như doanh nghiệp phát hành chào bán cổ phiếu ra công chúng, cũng như quyền mua cổ phiếu ưu đãi,…. Tất cả đều ảnh hưởng đến tỷ lệ free foat. Thông thường 6 tháng tỷ lệ này sẽ có thể thay đổi ở một số doanh nghiệp. 

Kết luận

Tỷ lệ free float là một trong những chỉ số rất quan trọng để đánh giá chất lượng cũng như cách tiếp cận của cổ phiếu đó với nhà phần lớn nhà đầu tư tham gia trên thị trường đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân. Sau khi tính toán được tỷ lệ này thì nhà đầu tư sẽ có cách nhìn khách quan hơn về doanh nghiệp cũng như cổ phiếu đó, qua đó có thể xác định được rủi ro sâu xa khi đầu tư vào cổ phiếu có tỷ lệ free float rất thấp.

Mong là bài viết này, cung cấp đầy đủ những thông tin hữu ích cho nhà đầu tư về khái niệm tỷ lệ Free Float là gì. Chúc nhà đầu tư có được cho mình những chiến lược phù hợp để chọn được cổ phiếu tốt nhất, có mức sinh lợi tốt nhất!

Phạm Minh Hậu
Account Manager