Chi phí cơ hội là gì? Cách tính và ví dụ minh họa dễ hiểu

Chi phí cơ hội là gì? Ý nghĩa của chi phí cơ hội là gì?

Chi phí cơ hội (Opportunity Cost) là những lợi ích mà doanh nghiệp, cá nhân, nhà đầu tư bỏ lỡ khi lựa chọn một phương án này thay vì phương án khác. Chi phí cơ hội không chỉ thể hiện bằng tiền mà còn là công sức, thời gian và nhiều nguồn lực khác.

Từ góc độ kinh doanh, chi phí cơ hội đại diện cho thu nhập mà một doanh nghiệp có thể mất đi khi sử dụng các nguồn lực cho các kế hoạch, dự án khác. Chi phí này không được ghi chép trong báo cáo tài chính, nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong quá trình đưa ra quyết định.

Phân tích chi phí cơ hội đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Việc phát hành nợ và vốn chủ sở hữu để bù đắp rủi ro đầu tư của người cho vay và cổ đông đôi khi gây ra chi phí cơ hội. Ví dụ, việc sử dụng quỹ để thanh toán nợ có thể làm mất cơ hội đầu tư vào cổ phiếu hoặc trái phiếu, đều mang lại tiềm năng thu nhập từ đầu tư.

Công ty phải đối mặt với quyết định khó khăn về việc sử dụng đòn bẩy của nợ và xem xét xem việc mở rộng có tạo ra lợi nhuận lớn hơn so với việc đầu tư thông qua các khoản vay và nguồn vốn chủ sở hữu. Chi phí cơ hội là một yếu tố quan trọng trong quá trình này, và doanh nghiệp cố gắng tối ưu hóa cân nhắc giữa chi phí và lợi ích của việc phát hành nợ và cổ phiếu.

Đối với doanh nghiệp, việc đánh giá chi phí cơ hội là một thách thức, đặc biệt khi đối mặt với những quyết định ảnh hưởng lâu dài và không chắc chắn về tương lai.

Cách tính chi phí cơ hội

Công thức tính chi phí cơ hội như sau:

Trong đó:

• OC (Opportunity Cost): Chi phí cơ hội
• FO (Return on best forgone option): Lợi nhuận của lựa chọn hấp dẫn nhất
• CO (Return on chosen option): Lợi nhuận của lựa chọn được chọn

Ví dụ minh họa cụ thể

Giả sử bạn đang đối diện với hai lựa chọn đầu tư:

1. Lựa chọn A: Đầu tư vào cổ phiếu của công ty X trên sàn HOSE với lợi nhuận dự kiến là 15% sau một năm.
2. Lựa chọn B: Đầu tư vào quỹ ETF trên sàn HNX với lợi nhuận dự kiến là 12% sau một năm.

Công thức chi phí cơ hội sẽ là:

$OC=FO-CO$

Trong trường hợp này:

• $FO$ (Lợi nhuận của lựa chọn hấp dẫn nhất) là lợi nhuận từ lựa chọn có lợi nhuận cao nhất, nghĩa là $FO=15\%$.
• $CO$ (Lợi nhuận của lựa chọn được chọn) là lợi nhuận từ lựa chọn bạn thực sự chọn, nghĩa là $CO=12\%$.

Áp dụng vào công thức:

$OC=15\%-12\%=3\%$

Vậy, chi phí cơ hội trong trường hợp này là 3%. Điều này có thể được hiểu là, nếu bạn chọn đầu tư vào quỹ ETF ($CO$), bạn sẽ lạc quan hơn 3% so với lựa chọn tốt nhất ($FO$).

Lưu ý rằng chi phí cơ hội không chỉ là về lợi nhuận tài chính mà còn có thể bao gồm các yếu tố khác như rủi ro, thời gian đầu tư, và mục tiêu cá nhân của bạn.

Ưu và nhược điểm của chi phí cơ hội

Chi phí cơ hội giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định thông minh và tính toán chi phí một cách cẩn trọng, đảm bảo rằng họ đạt được lợi ích tối đa từ quyết định của mình. Việc áp dụng chi phí cơ hội cũng giúp so sánh các lựa chọn một cách rõ ràng, từ đó đưa ra quyết định hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, việc tính toán chi phí cơ hội đòi hỏi thời gian và nỗ lực nghiên cứu, đôi khi là một quá trình phức tạp và mất thời gian. Điều này có thể gây khó khăn đối với việc ra quyết định nhanh chóng. Bên cạnh đó, áp dụng chi phí cơ hội trong quản lý kinh doanh có thể làm tăng phức tạp trong việc ghi nhận và cân đối kế toán của doanh nghiệp.

Nắm bắt cơ hội tốt là điều quan trọng, tuy nhiên, quá nhiều suy nghĩ và quyết định cẩn trọng có thể khiến bạn bỏ lỡ cơ hội tiềm năng. Đôi khi, việc quá lo lắng và đắn đo không tốt cho sự phát triển cá nhân và doanh nghiệp.

Cách áp dụng trong kinh doanh và đầu tư chứng khoán

Chi phí cơ hội xuất hiện ở rất nhiều trường hợp, tình huống trong đời sống hàng ngày, trong kinh doanh hay đầu tư chứng khoán. Trong trường hợp doanh nghiệp đang phân vân giữa hai dự án đầu tư. Chẳng hạn: Một dự án xây dựng căn hộ cao cấp 225m2, một dự án xây dựng siêu thị 225m2, cả hai dự án này đều được xây dựng trong một khu đất trung tâm.

• Trong trường hợp doanh nghiệp chọn dự án xây căn hộ cao cấp thì chi phí cơ hội sẽ phải đánh đổi là tiềm năng kinh tế và lợi nhuận mà dự án xây dựng siêu thị mang lại.
• Quá trình phân tích, ước tính chi phí cơ hội có thể giúp doanh nghiệp biết được mình sẽ mất gì, được gì, khả năng sinh lời là bao nhiêu phần trăm và những khó khăn có thể gặp phải khi thực thi dự án, từ đó lựa chọn được phương án phù hợp.

Đối với các nhà đầu tư chứng khoán thì việc áp dụng chi phí cơ hội cũng rất quan trọng. Ví vụ chị Ngọc đang có số tiền nhàn rỗi là 100 triệu và chưa biết làm gì với số tiền này để mau sinh lời. Chị được người quen tư vấn và đang cân nhắc hai phương án:

• Một là chị Ngọc sẽ đem 100 triệu đi gửi ngân hàng với lãi suất 7%/năm, tức 1 năm chị  sẽ có được 7 triệu. Hai là chị Ngọc đầu tư chứng khoán với lợi nhuận năm là 13%, tức 1 năm chị  sẽ có được 13 triệu.
• Trường hợp chị Ngọc đem hết 100 triệu đi gửi tiết kiệm ngân hàng thì sẽ được hưởng lợi nhuận đều đặn, ít rủi ro. Lúc này chi phí cơ hội mà chị Ngọc đánh đổi là lợi nhuận đến từ việc đầu tư chứng khoán.

=>Trong trường hợp đầu tư vào ngân hàng, chị Ngọc có thể hưởng lợi nhuận ổn định mà không phải lo lắng về rủi ro, tuy nhiên, lợi nhuận không cao. Đối với lựa chọn đầu tư chứng khoán, mặc dù lợi nhuận cao hơn nhưng cũng đi kèm với rủi ro lớn hơn. Việc cân nhắc chi phí cơ hội ở đây giúp chị Ngọc đánh giá rõ ràng và quyết định phù hợp với mục tiêu tài chính và mức độ chấp nhận rủi ro của mình.

Ngoài ra trong quá trình lựa chọn các mã cổ phiếu, nhà đầu tư có thể sử dụng chi phí cơ hội để đánh giá khả năng sinh lời giữa các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán và lựa chọn đầu tư vào một doanh nghiệp tiềm năng.

Lời kết

Trên đây là thông tin cơ bản về chi phí cơ hội là gì mà Stock Insight muốn chia sẻ đến nhà đầu tư. Hy vọng với những thông tin này, nhà đầu tư sẽ hiểu hơn về chi phí cơ hội và giá trị mà chi phí này mang lại. Từ đó học cách tính toán và lựa chọn hướng đầu tư phù hợp trong tương lai.

Ray Dalio: “Hiểu rõ về chi phí cơ hội là chìa khóa để đưa ra quyết định đầu tư tốt hơn. Nó giúp bạn đánh giá được lợi ích tương đối của các lựa chọn khác nhau và đưa ra quyết định thông minh hơn đối diện với sự không chắc chắn.”