Tỷ giá hối đoái là gì? Cách tính và tác động đến nền kinh tế

Tỷ giá hối đoái là gì?

Tỷ giá hối đoái (Exchange rate) là tỷ lệ mà một loại tiền tệ sẽ được trao đổi với một loại tiền tệ khác. Ví dụ từ Việt Nam Đồng (VND) đổi sang đô la Mỹ (USD). Tỷ giá này được xác định dựa trên sự tương tác giữa cung và cầu ngoại tệ, được quy định và điều chỉnh bởi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo quy định của Luật Ngân hàng Nhà Nước.

Ví dụ: Tỷ giá hối đoái của USD vào ngày 18/11/2023 là 24.265,00 VNĐ. Điều đó có nghĩa 1 USD có thể đổi được 24.265,00 VNĐ.

Tỷ giá hối đoái tác động như thế nào đến nền kinh tế?

Tỷ giá hối đoái đóng vai trò quan trọng trong ba khía cạnh chính. Thứ nhất, ảnh hưởng đến xuất nhập khẩu: tăng tỷ giá làm tăng cạnh tranh xuất khẩu. Thứ hai, tác động đến lạm phát và tăng trưởng kinh tế: tăng tỷ giá có thể làm tăng lạm phát. Thứ ba, tác động đến tín dụng quốc gia, như trong khủng hoảng nợ chủ quyền châu Âu, khi giá trị Euro giảm, gây áp lực lên lãi suất và tài khóa, cũng như ảnh hưởng đến sự đầu tư.

Ví dụ rõ nhất là khủng hoảng nợ chủ quyền châu Âu vào những năm 2010.

Trong tình huống này, quốc gia Eurozone như Hy Lạp đối mặt với khó khăn trong trả nợ và duy trì tín dụng do tăng lãi suất trái phiếu. Tỷ giá hối đoái biến động mạnh, làm giảm giá trị Euro và tăng áp lực lên tài khóa và lãi suất. Sự suy yếu của Euro cũng thúc đẩy xuất khẩu nhờ giảm giá cả sản phẩm.

Kết quả là tình hình này tạo áp lực tài chính, làm thay đổi giá trị tiền tệ và ảnh hưởng đến đầu tư quốc tế. Điều này làm nổi bật vai trò quyết định của tỷ giá hối đoái trong quản lý tài chính và kinh tế toàn cầu.

Cách tính tỷ giá hối đoái

Khi xét đến công thức tính tỷ giá hối đoái, có ba công thức cơ bản như sau:

Công thức tính tỷ giá giữa hai đồng tiền định giá: 

Yết giá/Định giá = (Yết giá/USD) / (Định giá/USD)

Công thức tính tỷ giá giữa hai đồng tiền yết giá: 

Yết giá/Định giá = (USD/định giá)/(USD/Yết giá)

Công thức tính tỷ giá giữa hai đồng tiền yết giá và định giá: 

Yết giá/Định giá = (Yết giá/USD)/(USD/Định giá)

Giả sử bạn muốn tính tỷ giá hối đoái giữa đồng Euro (EUR) và đô la Mỹ (USD), và bạn có các tỷ giá sau đây:

• Tỷ giá EUR/USD (yết giá/định giá): 1.2000 (đây là tỷ giá EUR đổi sang USD)
• Tỷ giá USD/EUR (định giá/yết giá): 0.8333 (đây là tỷ giá USD đổi sang EUR)

Bây giờ, bạn muốn biết một số tiền trong EUR sẽ tương đương với bao nhiêu USD hoặc ngược lại. Bạn có thể sử dụng các công thức sau:

1. Tính tỷ giá EUR/USD (yết giá/định giá):Tỷ giá EUR/USD = (Tỷ giá USD/EUR)^(-1) = 1 / 0.8333 = 1.20Điều này có nghĩa rằng 1 EUR tương đương với 1.20 USD.
2. Tính tỷ giá USD/EUR (định giá/yết giá):Tỷ giá USD/EUR = (Tỷ giá EUR/USD)^(-1) = 1 / 1.2000 = 0.8333Điều này có nghĩa rằng 1 USD tương đương với 0.8333 EUR.

Bất kỳ trong số hai công thức này đều cho kết quả như nhau, chỉ có sự đảo ngược giữa EUR và USD. Các công thức này cho phép bạn chuyển đổi số tiền từ một đồng tiền sang đồng tiền khác, dựa trên tỷ giá hối đoái hiện tại.

Phân loại

Tỷ giá hối đoái thả nổi

Tỷ giá hối đoái thả nổi (Floating exchange rate) là một hình thức xác định giá trị đồng tiền quốc gia dựa trên sự tương tác tự do giữa cung và cầu trên thị trường ngoại hối. Khi cầu vượt qua cung, tỷ giá sẽ tăng. Ngược lại, khi cung cao hơn cầu, tỷ giá sẽ giảm.

Quá trình này diễn ra liên tục và tự động điều chỉnh trong thời gian thực, không bị ràng buộc bởi chính sách cố định nào. Hệ thống tỷ giá thả nổi tạo ra sự linh hoạt, cho phép tỷ giá hối đoái thay đổi theo biến động của thị trường.

Tỷ giá hối đoái thả nổi có điều tiết

Tỷ giá hối đoái thả nổi có điều tiết đại diện cho một hình thức trung gian giữa tỷ giá hối đoái thả nổi và tỷ giá hối đoái cố định. Trong mô hình này, tỷ giá vẫn có khả năng biến động dưới tác động của cung cầu trên thị trường, nhưng vẫn có sự can thiệp điều tiết từ ngân hàng trung ương.

Hình thức tỷ giá hối đoái thả nổi có điều tiết mang lại ổn định đáng kể và có ảnh hưởng tích cực đến nền kinh tế. Nó không chỉ kích thích sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế mà còn đảm bảo sự độc lập trong chính sách tiền tệ. Đồng thời, nó tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại quốc tế, tăng cường tính dự định và ổn định cho hệ thống tài chính quốc tế.

Tỷ giá hối đoái cố định

Tỷ giá hối đoái cố định là một chế độ tỷ giá hối đoái được thiết lập và duy trì bởi nhiều ngân hàng trung ương. Việc sử dụng chế độ này mang lại những lợi ích quan trọng trong việc đảm bảo môi trường đầu tư nước ngoài ổn định. Chế độ tỷ giá hối đoái cố định giúp kiềm chế tỷ lệ lạm phát và giảm thiểu sự biến động trên thị trường tài chính.

Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái

Cung – cầu ngoại tệ

Khi cầu ngoại tệ vượt quá cung, tỷ giá hối đoái tăng. Điều này thường xảy ra khi nhu cầu nhập khẩu vượt quá khả năng xuất khẩu. Khi tỷ giá tăng, đồng tiền trong nước giảm giá trị và hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt hơn, có thể ảnh hưởng đến lạm phát và tăng giá cho người tiêu dùng.

Ngược lại, khi cung ngoại tệ vượt quá cầu, tỷ giá hối đoái giảm. Điều này có thể xảy ra khi quốc gia xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu. Khi tỷ giá giảm, đồng tiền trong nước tăng giá trị và hàng hóa xuất khẩu trở nên rẻ hơn, có thể thúc đẩy hoạt động xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế.

Cán cân thương mại 

Khi một quốc gia có thặng dư thương mại (xuất khẩu vượt nhập khẩu) sẽ tạo ra nhu cầu lớn hơn cho tiền tệ. Như vậy tỷ giá hối đoái có thể tăng lên do nhu cầu mua ngoại tệ để thực hiện các giao dịch quốc tế.

Ngược lại, khi một quốc gia có thâm hụt thương mại (xuất khẩu nhỏ hơn nhập khẩu)  thì nhu cầu cho tiền tệ giảm. Điều này có thể gây áp lực giảm tỷ giá hối đoái, do nhu cầu bán ngoại tệ để thực hiện các giao dịch quốc tế.

Lạm phát

Khi tỷ lệ lạm phát trong nước cao hơn so với nước ngoài, điều này dẫn đến tăng tỷ giá hối đoái và làm giảm giá trị của đồng tiền trong nước. Ngược lại, nếu tỷ lệ lạm phát trong nước thấp hơn so với nước ngoài, tỷ giá hối đoái giảm và giá trị của đồng tiền trong nước tăng lên.

Lãi suất

Khi lãi suất trong nước thấp hơn so với các nước khác, điều này có thể dẫn đến tăng tỷ giá hối đoái và dẫn đến giảm giá trị của đồng tiền trong nước. Ngược lại, khi lãi suất trong nước cao hơn so với các nước khác, tỷ giá hối đoái giảm và giá trị của đồng tiền trong nước tăng lên.

Nợ công

Khi tỷ giá hối đoái tăng, tức là đồng tiền ngoại tệ giá trị cao hơn đồng tiền nội tệ, nợ công của một quốc gia tính theo đồng tiền ngoại tệ sẽ tăng lên theo tỷ lệ chuyển đổi. Điều này có thể gây áp lực tăng lên tình hình tài chính của quốc gia, vì phải trả nợ với số tiền lớn hơn theo đồng tiền nội tệ.

Ngược lại, khi tỷ giá hối đoái giảm, tức là đồng tiền ngoại tệ giá trị thấp hơn đồng tiền nội tệ, nợ công tính theo đồng tiền ngoại tệ sẽ giảm xuống theo tỷ lệ chuyển đổi. 

Hạn chế và ảnh hưởng

Tại một số quốc gia, tỷ giá hối đoái bị hạn chế, đặc biệt là trong phạm vi biên giới quốc gia đó. Điều này dẫn đến sự khác biệt giữa tỷ giá trong nước và tỷ giá quốc tế. Trung Quốc là một ví dụ điển hình, nơi chính phủ giữ quyền kiểm soát đồng nhân dân tệ. Hàng ngày, chính phủ xác định giá trị trung bình cho đồng tiền này và giữ cho nó dao động trong một khoảng hẹp, thường là 2% tính từ điểm giữa.

Tỷ giá hối đoái bị hạn chế có thể tạo ra những ảnh hưởng đến thị trường tài chính. Việc giá trị của đồng tiền được chính phủ kiểm soát có thể tạo ra sự không linh hoạt, khiến cho thị trường không thể phản ánh chính xác sức mạnh kinh tế thực sự của quốc gia đó. Ngoài ra, giới hạn giao dịch có thể làm giảm tính minh bạch và tăng rủi ro cho các nhà đầu tư quốc tế.

Mặc dù việc hạn chế tỷ giá hối đoái có thể giúp chính phủ kiểm soát tốt hơn, nhưng cũng mang lại những thách thức trong việc duy trì sự ổn định và công bằng trên thị trường quốc tế.

Lời kết

Qua bài viết này, Stock Insight hy vọng nhà đầu tư đã biết được tỷ giá hối đoái là gì và vai trò quan trọng của tỷ giá hối đoái. 

Mở tài khoản online chứng khoán HSC ngay hôm nay để bắt đầu hành trình đầu tư cùng nhiều kiến thức được cập nhật tại HSCEdu. Đừng quên thường xuyên cập nhật tin tức thị trường chứng khoán mới nhất trên Stock Insight bạn nhé!