Độ lệch chuẩn cao và thấp: Ý nghĩa đối với chiến lược đầu tư chứng khoán

Độ lệch chuẩn là một khái niệm quan trọng không thể thiếu trong thống kê. Vậy độ lệch chuẩn là gì? Cách tính như thế nào? Nó đóng vai trò gì trong đầu tư chứng khoán? Bài viết này sẽ giúp bạn đọc trả lời được những câu hỏi trên.

Độ lệch chuẩn là gì?

Độ lệch chuẩn (Standard Deviation) là một đại lượng thống kê dùng để đo mức độ phân tán của một tập dữ liệu đã được lập thành bảng tần số. Nói một cách đơn giản, độ lệch chuẩn cho biết các số liệu trong một bộ dữ liệu có “rải rác” xung quanh giá trị trung bình nhiều hay ít.

Ký hiệu của độ lệch chuẩn

• σ (sigma): Ký hiệu này thường dùng khi nói về độ lệch chuẩn của toàn bộ quần thể.
• s: Ký hiệu này thường dùng khi nói về độ lệch chuẩn của mẫu.

Trong đó:

• Quần thể: Là toàn bộ tập hợp các đối tượng mà chúng ta quan tâm nghiên cứu (ví dụ: tất cả sinh viên trong một trường đại học).
• Mẫu: Là một phần nhỏ được chọn từ quần thể để nghiên cứu (ví dụ: 100 sinh viên được chọn ngẫu nhiên từ trường đại học đó).

Công thức tính độ lệch chuẩn

Trong đó:

• s: Độ lệch chuẩn của mẫu
• Σ: Ký hiệu tổng
• xi: Mỗi giá trị dữ liệu trong mẫu
• x̄: Giá trị trung bình của mẫu
• n: Số lượng dữ liệu trong mẫu

Cụ thể các bước:

Bước 1: Tính giá trị trung bình (x̄): Cộng tất cả các giá trị dữ liệu rồi chia cho số lượng dữ liệu.

Bước 2: Tính độ lệch của mỗi giá trị so với trung bình (xi – x̄): Trừ giá trị trung bình khỏi mỗi giá trị dữ liệu.

Bước 3: Bình phương các độ lệch: Bình phương kết quả ở bước 2.

Bước 4: Tính tổng các bình phương độ lệch: Cộng tất cả các giá trị bình phương ở bước 3.

Bước 5: Chia tổng cho n-1: Chia tổng ở bước 4 cho số lượng dữ liệu trừ đi 1 (n-1).

Bước 6: Tính căn bậc hai: Lấy căn bậc hai của kết quả ở bước 5 để được độ lệch chuẩn.

Ví dụ:

Giả sử bạn có một mẫu gồm 5 số liệu: 2, 4, 5, 4, 6. Bạn muốn tính độ lệch chuẩn của mẫu này.

1. Tính trung bình: (2+4+5+4+6)/5 = 4.2
2. Tính độ lệch và bình phương: (2-4.2)² + (4-4.2)² + (5-4.2)² + (4-4.2)² + (6-4.2)² = 5.2
3. Tính độ lệch chuẩn: √(5.2/4) ≈ 1.14

Vậy độ lệch chuẩn của mẫu số liệu này là khoảng 1.14.

Phân biệt độ lệch chuẩn thấp và cao

Độ lệch chuẩn thấp

Các giá trị trong tập dữ liệu tập trung khá gần với giá trị trung bình. Nói cách khác, các số liệu ít phân tán, khá đồng đều.

Hình dung: Nếu vẽ biểu đồ hình hộp cho dữ liệu này, hộp sẽ khá ngắn và các dấu chấm (đại diện cho các giá trị ngoại lệ) sẽ tập trung gần nhau.

Ví dụ: Điểm số của một lớp học mà hầu hết học sinh đều đạt điểm khá tương đồng.

Độ lệch chuẩn cao

Các giá trị trong tập dữ liệu phân tán rộng so với giá trị trung bình. Có nghĩa là, các số liệu rất khác nhau, có những giá trị rất cao và cũng có những giá trị rất thấp.

Hình dung: Nếu vẽ biểu đồ hình hộp cho dữ liệu này, hộp sẽ khá dài và các dấu chấm phân tán rộng.

Ví dụ: Thu nhập của các hộ gia đình trong một thành phố lớn (do có người rất giàu và cũng có người rất nghèo).

Sử dụng độ lệch chuẩn trong việc xây dựng chiến lược đầu tư

Thị trường chứng khoán có tính rủi ro vì có sự phân tán các khả năng có thể xảy ra và một trong những thước đo thông dụng cho sự phân tán này là độ lệch chuẩn.

Như đã biết, độ lệch chuẩn chỉ số quan trong thống kê, đồng thời là một công cụ giúp nhà đầu tư đánh giá mức độ rủi ro hoặc biến động tài sản như chứng khoán hoặc của cả thị trường chung.  Độ lệch chuẩn của một mã cổ phiếu càng lớn thì phạm vi giá của cổ phiếu đó càng lớn. Chẳng hạn như: Độ lệch chuẩn của cổ phiếu Blue-chip ổn định thường thấp hơn so với cổ phiếu bất ổn.

Trong việc xây dựng chiến lược đầu tư, hiểu được độ lệch chuẩn giúp nhà đầu tư:

• Đo lường rủi ro: Cổ phiếu hoặc các quỹ đầu tư có độ lệch chuẩn cao sẽ có biến động giá mạnh, nghĩa là khả năng thay đổi giá trong ngắn hạn rất lớn. Điều này có thể dẫn đến lợi nhuận cao nhưng cũng đi kèm với nguy cơ mất mát lớn. Độ lệch chuẩn cao cho thấy cổ phiếu có sự biến động lớn, có thể dao động mạnh trong ngắn hạn. Điều này có thể mang lại cơ hội lợi nhuận cao, nhưng cũng đi kèm với rủi ro lớn hơn. Độ lệch chuẩn thấp cho thấy cổ phiếu ít biến động hơn, có xu hướng ổn định và ít rủi ro hơn. Nhà đầu tư có thể sử dụng độ lệch chuẩn để xác định mức độ sẵn sàng chịu rủi ro của khoản đầu tư. Nếu một nhà đầu tư ưa thích sự ổn định, có thể chọn cổ phiếu có độ lệch chuẩn thấp. Ngược lại, nếu chấp nhận rủi ro để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn, có thể chọn cổ phiếu có độ lệch chuẩn cao.
• Đánh giá hiệu quả đầu tư: Nếu bạn so sánh hai tài sản với cùng mức lợi nhuận kỳ vọng, tài sản có độ lệch chuẩn thấp sẽ được coi là an toàn hơn, vì biến động của nó ít hơn. Tuy nhiên để đánh giá hiệu quả, nhà đầu tư cũng cần xem xét tỷ lệ lợi nhuận trên rủi ro để quyết định chọn lựa đầu tư phù hợp.
• Quản lý danh mục đầu tư: Một trong những ứng dụng quan trọng của độ lệch chuẩn là giúp quản lý danh mục đầu tư sao cho phù hợp với khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư. Khi xây dựng danh mục đầu tư, nhà đầu tư có thể chọn kết hợp các cổ phiếu có độ lệch chuẩn khác nhau để giảm thiểu biến động tổng thể của danh mục. Nếu danh mục đầu tư của bạn có nhiều cổ phiếu với độ lệch chuẩn cao, bạn có thể giảm tỷ trọng của những cổ phiếu đó và tăng tỷ trọng các cổ phiếu ổn định hơn để làm giảm rủi ro tổng thể. Sự kết hợp giữa các cổ phiếu có độ lệch chuẩn thấp và cao có thể giúp giảm mức độ biến động của toàn bộ danh mục mà không làm giảm quá nhiều lợi nhuận kỳ vọng.
• Trong các chiến lược giao dịch ngắn hạn như swing trading, độ lệch chuẩn có thể giúp xác định những lúc cổ phiếu hoặc thị trường có mức độ biến động mạnh. Các trader có thể sử dụng độ lệch chuẩn để xác định các mức hỗ trợ và kháng cự, giúp tối ưu hóa các điểm vào và ra.

Kết luận

Tóm lại, độ lệch chuẩn là công cụ mạnh mẽ giúp nhà đầu tư đánh giá rủi ro và ra quyết định đầu tư dựa trên mức độ biến động của thị trường và cổ phiếu. Hiểu và sử dụng đúng độ lệch chuẩn sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt hơn về các cơ hội đầu tư và cách quản lý rủi ro. 

Với nền tảng học tập HscEdu và ứng dụng app chứng khoán HSC ONE, bạn sẽ nhanh chóng nắm vững kiến thức đầu tư chuyên nghiệp và chinh phục các danh mục đầu tư sinh lời ngay từ hôm nay.

Hoàng Thị Ngọc
Account Manager