Định giá trái phiếu: Làm thế nào để xác định giá trị thực của một trái phiếu

Trái phiếu là một kênh đầu tư tài chính được nhiều người biết đến do có lợi nhuận ổn định và an toàn hơn đa số các kênh đầu tư tài chính khác. Vậy trái phiếu là gì? Trước khi bắt đầu đầu tư trái phiếu làm sao để biết nó có hiệu quả và an toàn không? Làm sao để định giá trái phiếu chính xác nhất?

Tổng quan về định giá trái phiếu

Trái phiếu là gì?

Trái phiếu là một loại chứng khoán nợ mà tổ chức phát hành (doanh nghiệp hoặc nhà nước) phải cam kết trả lãi suất định kỳ theo kỳ hạn của trái phiếu và hoàn trả gốc khi đến hạn. Người mua trái phiếu (gọi là người cho vay) sẽ được coi là chủ nợ của tổ chức phát hành và sẽ không được can thiệp vào việc sử dụng vốn và kinh doanh của tổ chức phát hành. Người nắm giữ trái phiếu sẽ nhận được lợi tức cố định theo kỳ hạn, mà không ảnh hưởng bởi hiệu quả sử dụng vốn của tổ chức phát hành. 

Định giá trái phiếu là gì?

Định giá trái phiếu là việc xác định giá trị hiện tại của một trái phiếu trong tương lai, dựa vào các yếu tố: Lãi suất thị trường hiện tại, thời hạn, lợi tức nhận được từ trái phiếu, ngoài ra còn cần đánh giá mức độ rủi ro và mức độ tin cậy của đơn vị phát hành. Việc định giá các loại trái phiếu nhằm mục đích đánh giá giá trị thực của trái phiếu, hỗ trợ nhà đầu tư ra quyết định đầu tư. 

Các loại trái phiếu nào cần định giá?

Trái phiếu nào trước khi ra quyết định đầu tư đều sẽ cần tiến hành bước định giá, dưới đây là một số loại trái phiếu:

• Trái phiếu chính phủ: Được phát hành bởi chính phủ, có mức rủi ro thấp nhất.
• Trái phiếu doanh nghiệp: Được phát hành bởi doanh nghiệp (bao gồm: Công ty trách nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần), kỳ hạn từ 1 năm trở lên. Trái phiếu doanh nghiệp có lãi suất và mức độ rủi ro cao hơn trái phiếu chính phủ.
• Trái phiếu chuyển đổi: Là một dạng trái phiếu doanh nghiệp, nhưng chỉ được phát hành bởi công ty cổ phần. Trái phiếu sẽ cho phép người nắm giữ được phép chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu theo điều kiện đã định khi đến hạn.
• Trái phiếu không lãi (zero-coupon bonds): Trái phiếu sẽ được bán với giá thấp hơn niêm yết, và không có lợi tức trong suốt quá trình nắm giữ, đến hạn được thanh toán bằng mệnh giá.

Vai trò của định giá trái phiếu trong đầu tư

Quản lý danh mục đầu tư: Nhà đầu tư có thể điều chỉnh tỷ lệ trái phiếu trong danh mục đầu tư sau khi đánh giá được mức lợi nhuận và rủi ro khi mua hoặc nắm giữ trái phiếu.

Ra quyết định đầu tư: 

• Cung cấp đầy đủ thông tin để nhà đầu tư xác định thời điểm thích hợp mua, bán hay nắm giữ trái phiếu.
• Nhà đầu tư có thể so sánh lợi nhuận, rủi ro giữa các trái phiếu để đưa ra quyết định phù hợp khẩu vị rủi ro bản thân.
• So sánh với các kênh đầu tư khác để lựa chọn kênh đầu tư phù hợp nhất hoặc tạo danh mục đầu tư từ nhiều tài sản tài chính với tỷ lệ phân bổ khác nhau.

Đầu tư hiệu quả: Giúp nhà đầu tư tìm ra những trái phiếu có tiềm năng tăng giá cao với mức rủi ro hợp lý.

>>> Xem thêm các phương pháp xây dựng chiến lược giao dịch ngắn hạn hiệu quả

Làm thế nào để xác định giá trị thực của một trái phiếu?

Bước 1: Thu thập thông tin, bao gồm: Loại trái phiếu, lãi suất, mức độ tin cậy của đơn vị phát hành, bảo đảm trái phiếu,…

Bước 2: Xác định dòng tiền dự kiến nhận được từ trái phiếu, bao gồm: Lợi tức và vốn gốc.

Bước 3: Xác định lãi suất chiết khấu: Là tỷ suất sinh lời mà nhà đầu tư kỳ vọng, tham khảo lãi suất của các trái phiếu khác như: trái phiếu chính phủ, các trái phiếu tương tự, và tùy mức rủi ro phải chịu.

Bước 4: Lựa chọn mô hình định giá phù hợp và tiến hành định giá.

Bước 5: So sánh giá trị vừa thực vừa định giá với giá thị trường (bao gồm: phí giao dịch, thuế).

Định giá trái phiếu với Lãi suất đến ngày đáo hạn (Yield to Maturity – YTM)

Sử dụng công thức chiết khấu dòng tiền tìm YTM. YTM là lãi suất mà nhà đầu tư sẽ nhận được nếu nắm giữ trái phiếu đến ngày đáo hạn. Nó là tổng lợi tức của trái phiếu bao gồm cả lãi suất định kỳ và bất kỳ lãi hoặc lỗ nào nếu trái phiếu được mua không bằng mệnh giá.

Nhà đầu tư đánh giá liệu trái phiếu có đang được định giá cao hay thấp so với lãi suất thị trường hiện tại.

• Nếu YTM > Lãi suất thị trường: Trái phiếu đang được định giá thấp hơn giá trị thị trường của nó. Đây là cơ hội mua vào vì nhà đầu tư sẽ nhận được lợi suất cao hơn so với lãi suất thị trường.
• Nếu YTM < Lãi suất thị trường: Trái phiếu đang được định giá cao hơn giá trị thị trường của nó. Trong trường hợp này, trái phiếu có thể không hấp dẫn để mua vì lợi suất thấp hơn so với lãi suất thị trường.
• Nếu YTM ≈ Lãi suất thị trường: Trái phiếu đang được định giá xấp xỉ giá trị thị trường của nó.

Công thức:

Trong đó:

P: Giá trái phiếu hiện tại

C: khoản thanh toán lãi suất định kỳ

F: mệnh giá trái phiếu

n : số kỳ

YTM: lãi suất trái phiếu sẽ nhận được khi nắm giữ đến đáo hạn.

Lưu ý: Việc tính YTM có thể phức tạp và thường được thực hiện bằng các công cụ tài chính hoặc phần mềm như Excel.

Định giá trái phiếu dựa vào dòng tiền 

Là phương pháp tính toán giá trị hiện tại của trái phiếu bằng cách chiết khấu các khoản thanh toán lãi suất hàng năm và số tiền gốc sẽ được hoàn trả khi đáo hạn về giá trị hiện tại.

Mục đích tính P là để nhà đầu tư đánh giá liệu trái phiếu có đang được định giá cao hay thấp so với lãi suất thị trường hiện tại. 

• Nếu P > Giá thị trường: Trái phiếu đang được định giá thấp hơn giá trị thực. Đây có thể là một cơ hội mua vào vì nhà đầu tư có thể nhận được lợi suất cao hơn so với lãi suất thị trường.
• Nếu P < Giá thị trường: Trái phiếu đang được định giá cao hơn giá trị thực. Trái phiếu này có thể không hấp dẫn để mua vì lợi suất thấp hơn so với lãi suất thị trường.
• Nếu P ≈ Giá thị trường: Trái phiếu đang được định giá xấp xỉ giá trị thực của nó.

Công thức:

Trong đó:

P: Giá trái phiếu hiện tại

C: khoản thanh toán lãi suất định kỳ

F: mệnh giá trái phiếu

n : số kỳ

r : lãi suất chiết khấu hiện tại

Định giá trái phiếu bằng Lãi Suất Hiệu Quả (Current Yield)

Ở phương pháp này, sẽ tiến hành tính lãi suất hiệu quả (Current Yield) của trái phiếu. Lãi suất thực hưởng khác với lãi suất trái phiếu (coupon rate) vì nó phản ánh lợi tức trên cơ sở giá thị trường hiện tại thay vì mệnh giá. Nhà đầu tư có thể sử dụng lãi suất thực hưởng để so sánh lợi tức giữa các trái phiếu khác nhau và đưa ra quyết định đầu tư.

Ý nghĩa của Current Yield:

• Nếu Current Yield cao: Trái phiếu đang trả lãi suất cao so với giá thị trường hiện tại, có thể là một dấu hiệu hấp dẫn cho nhà đầu tư.
• Nếu Current Yield thấp: Trái phiếu đang trả lãi suất thấp so với giá thị trường hiện tại, có thể ít hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư.

Công thức:

Trong đó: 

C: Khoản thanh toán lãi suất hàng năm của trái phiếu.

C = mệnh giá trái phiếu F * lãi suất trái phiếu

P: Giá thị trường hiện tại của trái phiếu.

Lưu ý: Đây là phương pháp định giá đơn giản và dễ hiểu nhất. Tuy nhiên, nó không cung cấp thông tin toàn diện như YTM, nên kết hợp thêm thông tin và công cụ đánh giá khác để ra quyết định đầu tư.

Các nguyên tắc cần biết khi định giá trái phiếu

Nguyên tắc thị trường (Market Principle): 

• Giá của trái phiếu sẽ căn cứ vào giá trị thị trường của trái phiếu tương tự đã được giao dịch trên thị trường.
• Giá trái phiếu sẽ bị ảnh hưởng bởi lãi suất hiện tại và nhu cầu cung – cầu của trái phiếu

Nguyên tắc rủi ro: mức độ tin cậy của đơn vị phát hành sẽ ảnh hưởng giá trị trái phiếu. Ngoài ra cần đánh giá các loại rủi ro khác, như: rủi ro thanh toán, rủi ro lãi suất….

Nguyên tắc dòng tiền: giá trị trái phiếu được xác định bằng tất cả dòng tiền tương lai (lãi suất định kỳ và giá trị đáo hạn của trái phiếu) về giá trị hiện tại.

Ứng dụng của định giá trái phiếu trong đầu tư

Định giá trái phiếu trong đầu tư cá nhân / quản lý danh mục đầu tư

• Nhà đầu tư cá nhân xác định được giá trị hợp lý của trái phiếu để đưa ra quyết định mua, bán hay nắm giữ một trái phiếu.
• Xây dựng danh mục đầu tư: nhà đầu tư có thể lựa chọn đầu tư vào nhiều loại tài sản tài chính với mức rủi ro khác nhau, việc định giá giúp cân đối tỷ lệ giữa các loại tài sản vào các thời kỳ kinh tế để có danh mục đầu tư hiệu quả nhất. 

Định giá trái phiếu trong tài chính doanh nghiệp

• Xác định chi phí vốn để doanh nghiệp lựa chọn phương thức huy động vốn phù hợp nhất (phát hành trái phiếu, phát hành cổ phiếu hoặc vay ngân hàng …)
• Đánh giá tính khả thi của dự án: so sánh tỷ suất sinh lời của dự án với lãi suất trái phiếu để đánh giá dự án có khả thi không.

Định giá trái phiếu trong thị trường tài chính

• Cung cấp thông tin để ra quyết định đầu tư hợp lý, quản lý rủi ro danh mục đầu tư trái phiếu.
• Các công ty tư vấn tài chính đề xuất các chiến lược đầu tư trái phiếu phù hợp với mục tiêu lợi nhuận và mức độ rủi ro phù hợp khách hàng.
• Các tổ chức nắm giữ trái phiếu đánh giá lại giá trị thực của danh mục trái phiếu, để ghi nhận vào báo cáo tài chính, cũng như để xem xét các quyết định quản lý rủi ro. 

Kết luận

Định giá trái phiếu đóng vai trò then chốt trong quá trình ra quyết định đầu tư, quản lý danh mục trái phiếu. Giúp nhà đầu tư tối ưu hóa lợi nhuận, quản lý rủi ro, tăng tỷ lệ đúng đắn khi ra quyết định.

Bài viết này đã cung cấp ba cách định giá trái phiếu cơ bản và những nguyên tắc đi kèm cần quan tâm, sau khi đọc xong bạn có thể tiến hành định giá cơ bản cho một trái phiếu. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khách quan và tăng tính chính xác thì bạn có thể tham khảo thêm các báo cáo định giá các trái phiếu do các tổ chức tài chính uy tín phát hành.

Nguyễn Thị Vui
Account Manager