Lũng đoạn thị trường là gì? Những điều bạn cần biết

Khi thị trường chứng khoán ngày càng trở nên sôi động thì những hành vi lũng đoạn thị trường cũng nhanh chóng xuất hiện với nhiều hình thức khác nhau. Hãy cùng Stock Insight tìm hiểu lũng đoạn thị trường là gì và những tác động đối với nền kinh tế qua bài viết dưới đây nhé!

Lũng đoạn thị trường là gì?

Lũng đoạn thị trường (market manipulation) là một hoạt động có mục tiêu can thiệp vào quá trình vận hành tự do và công bằng của thị trường, thường gây ra các hiệu ứng giả tạo liên quan đến giá cả của thị trường chứng khoán, hàng hóa hoặc tiền tệ.

Lũng đoạn thị trường có thể bao gồm các hành vi như làm giả dữ liệu, tạo ra thông tin sai lệch, tạo ra động thái mua bán giả mạo, hoặc sử dụng các phương pháp khác để kiểm soát hoặc ảnh hưởng đến giá cả của thị trường chứng khoán, hàng hóa, hoặc tiền tệ. Mục đích của lũng đoạn thị trường thường là để thu lợi cá nhân, gian lận hoặc tạo ra lợi ích không công bằng cho nhóm nhà đầu tư hoặc các bên liên quan.

2 hình thức lũng đoạn thị trường điển hình

Về cơ bản, có 2 hình thức lũng đoạn thị trường chứng khoán điển hình như sau:

Bẫy bơm xả – Pump and dump

Bẫy bơm xả (Pump and Dump) là một trong những chiêu thức gian lận, thao túng giá cổ phiếu phổ biến trong thị trường chứng khoán. Hành vi này thường do các nhà đầu tư hoặc nhóm người tạo ra, nhằm thao túng giá chứng khoán. Quá trình này bao gồm hai giai đoạn:

• Giai đoạn “Pump” (Bơm): Trong giai đoạn này, các nhà đầu tư hoặc nhóm người sẽ tạo ra sự tăng giá nhân tạo cho một cổ phiếu bằng cách tạo ra sự quảng bá tích cực và tăng cường sự quan tâm từ phía các nhà đầu tư khác. Thông qua các phương tiện như tin tức giả mạo, thông tin thiếu chính xác, họ làm tăng giá cổ phiếu và tạo ra sự kích thích và quan tâm từ các nhà đầu tư khác.
• Giai đoạn “Dump” (Xả): Sau khi giá cổ phiếu đã được bơm lên đến mức mong muốn, các đối tượng này sẽ thực hiện hành động “xả” bằng cách bán cổ phiếu mà họ đã mua trước đó với giá cao, tạo ra sự sụp đổ hoặc giảm giá mạnh của cổ phiếu. Từ đó thu lợi nhuận từ việc bán cổ phiếu với giá cao sau khi đã tạo ra sự tăng giá giả tạo.

Gian lận giao dịch

Theo quy định tại khoản 2 Điều 3 Nghị định 156/2020/NĐ-CP, thao túng và lũng đoạn thị trường chứng khoán là việc thực hiện các hành vi giao dịch sau đây:

• Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của bản thân hoặc của người khác hoặc thông đồng liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo. Điều này có thể dẫn đến tình trạng giá chứng khoán bị thao túng, không phản ánh đúng sự cung cầu thực tế trên thị trường.
• Đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua, bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo. Điều này có thể gây ra sự biến động giá chứng khoán không đúng với tình hình thị trường thực tế, làm mất tính minh bạch và công bằng của giao dịch chứng khoán.
• Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường.
• Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán. Hình thức này có thể tạo ra sự tác động không chính đáng đến giá chứng khoán và gây lũng đoạn thị trường.

Ngoài ra còn có các hành vi lũng đoạn thị trường như thay đổi lãi suất, quy trình cho vay hoặc việc bán khống cổ phiếu có thể gây ra tổn thất lớn

.

4 Ảnh hưởng lũng đoạn thị trường đối với nền kinh tế

Lũng đoạn thị trường gây tác động tiêu cực đến kinh tế. Cụ thể như sau:

Giảm sự minh bạch và công bằng của thị trường

Điều này dẫn đến sự mất niềm tin của các nhà đầu tư và người tiêu dùng, khiến họ trở nên lo ngại và cảm thấy không an tâm khi tham gia vào các hoạt động giao dịch và đầu tư.

Sự kiện Enron là một trong những ví dụ điển hình về hậu quả của lũng đoạn thị trường. Enron Corporation, một công ty năng lượng hàng đầu tại Hoa Kỳ, đã thực hiện các hành vi gian lận tài chính và lạm dụng quyền lực để thao túng thị trường. Enron đã giấu nợ nần và tạo ra các công ty giả để làm tăng giá trị cổ phiếu của mình. Hành động này đã gây mất niềm tin của các nhà đầu tư và người tiêu dùng, khiến họ mất hàng tỷ đô la khi Enron bị sụp đổ vào năm 2001.

Hậu quả của sự kiện Enron lan rộng đến cả hệ thống tài chính và kinh tế. Sự sụp đổ của Enron đã làm sụp đổ Arthur Andersen, một trong những công ty kiểm toán hàng đầu thời đó. Niềm tin của nhà đầu tư và công chúng vào tính minh bạch và công bằng của thị trường đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Biến động bất thường về giá và khối lượng giao dịch

Lũng đoạn thị trường tạo ra biến động không tự nhiên trong giá cả và khối lượng giao dịch của các tài sản, hàng hóa hoặc tiền tệ. Từ đó dẫn đến sự xuất hiện của các giao dịch bất thường và bong bóng kinh tế, gây ra những tác động tiêu cực cho sự ổn định và phát triển của kinh tế.

Bong bóng dot-com là một trong những sự kiện lũng đoạn thị trường có hậu quả nghiêm trọng đến nền kinh tế. Sự kiện này diễn ra vào cuối những năm 1990 đến đầu những năm 2000, khi thị trường chứng khoán liên quan đến công nghệ dot-com (các công ty hoạt động trên Internet) trở nên cực kỳ nóng, thu hút sự quan tâm và đổ tiền từcác nhà đầu tư.

Trong giai đoạn này, giá cổ phiếu của các công ty dot-com tăng vọt lên mức không tương xứng với giá trị thực. Các nhà đầu tư đã đổ một lượng lớn tiền vào các công ty này mà không quan tâm đến khả năng sinh lợi và giá trị thực sự của chúng. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này không phản ánh thực tế về khả năng kinh doanh của các công ty dot-com.

Vì vậy, các nhà đầu tư đã nhận ra các công ty này không đáng giá như mong đợi ban đầu. Điều này đã gây ra một sự điều chỉnh sụt giảm mạnh trong thị trường chứng khoán, dẫn đến sụp đổ của nhiều công ty dot-com và sự mất mát tài sản đáng kể cho các nhà đầu tư.

Ảnh hưởng đến sự phát triển của các ngành kinh tế quan trọng

Lũng đoạn thị trường có tác động xấu đến sự phát triển của các ngành kinh tế quan trọng như bất động sản, năng lượng, công nghệ và các lĩnh vực khác. Vụ khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã gây ra lũng đoạn thị trường và ảnh hưởng xấu đối với nhiều ngành kinh tế quan trọng.

\Sự suy giảm kinh tế, thất thoát vốn, suy yếu ngành ngân hàng và sự ảnh hưởng đa dạng đến các ngành khác là những hậu quả tiêu cực của khủng hoảng này. Sự kiện này cũng có tác động lan rộng và ảnh hưởng toàn cầu, làm giảm sự ổn định và phát triển kinh tế.

>>>>Xem thêm phân tích chi tiết về Khủng hoảng tài chính năm 2008

Mất sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế và khu vực

Sự không minh bạch, quy trình không công bằng và tình trạng thị trường không ổn định tạo ra một môi trường kinh doanh không thuận lợi. Vụ khủng hoảng tài chính châu Âu năm 2011 là một ví dụ. Các nền kinh tế châu Âu như Hy Lạp, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha đã gặp khó khăn trong việc vận hành thị trường tài chính và tiền tệ, dẫn đến sự giảm sức cạnh tranh và ảnh hưởng đến nền kinh tế khu vực và thế giới.

>>>>Xem bài phân tích chi tiết từ Đại học Harvard tại đây.

Pháp luật Việt Nam đối với hành vi lũng đoạn thị trường

Tại Việt Nam, lũng đoạn thị trường chứng khoán là một hành vi vi phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán, theo quy định của Điều 211 Bộ luật hình sự năm 2015. Những người có hành vi lũng đoạn thị trường có thể đối mặt với hình phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 3 tỷ đồng, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 5 năm. Cụ thể như sau:

Về hành chính

Theo điều 36 Nghị định 156/2020/NĐ-CP, mức xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi lũng đoạn thị trường chứng khoán như sau:

Phạt tiền:

• Tổ chức sẽ bị phạt tiền là 10 lần số tiền thu trái pháp luật, nhưng không thấp hơn 3.000.000.000 đồng. Cá nhân sẽ bị phạt tiền là 1.500.000.000 đồng.
• Trường hợp không có khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức hoặc thấp hơn 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân, áp dụng mức phạt tiền là 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức và 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân.

Hình thức xử phạt bổ sung:

• Đình chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ chứng khoán trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán, hoặc công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam có hành vi vi phạm.
• Tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề chứng khoán trong thời hạn từ 18 tháng đến 24 tháng đối với người hành nghề chứng khoán có hành vi vi phạm.

Về hình sự

Cá nhân phạm tội:

Người thực hiện hành vi thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng sẽ bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

Phạm tội trong một trong các trường hợp sau đây sẽ bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 4.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 2 năm đến 7 năm:

• Có tổ chức.
• Thu lợi bất chính từ 1.500.000.000 đồng trở lên.
• Gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 3.000.000.000 đồng trở lên.
• Tái phạm nguy hiểm.

Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Pháp nhân thương mại phạm tội sẽ bị phạt như sau:

• Phạm tội trong trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 211 Bộ luật Hình sự, sẽ bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng.
• Phạm tội trong trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 211 Bộ luật Hình sự, sẽ bị phạt tiền từ 5.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng.
• Phạm tội trong trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật Hình sự, sẽ bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
• Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Lời kết

Hy vọng rằng thông qua bài viết này của Stock Insight, nhà đầu tư có thể hiểu rõ hơn về hành vi lũng đoạn thị trường. Từ đó áp dụng những biện pháp cần thiết để tránh rơi vào các bẫy thao túng của thị trường.