5 phương pháp quản lý cảm xúc để tránh quyết định sai lầm khi đầu tư

Thị trường chứng khoán thường xuyên biến động với cường độ cao, dễ khiến nhà đầu tư bị ảnh hưởng bởi cảm xúc trước những thay đổi liên tục của thị trường. Điều này có thể dẫn đến những quyết định thiếu cân nhắc và ảnh hưởng không mong muốn đến kết quả đầu tư.

Để có thể hạn chế được cảm xúc nhất thời khi đưa ra quyết định, Stock Insight xin giới thiệu đến nhà đầu tư 5 phương pháp quản lý cảm xúc để tránh quyết định sai lầm khi đầu tư.

Phương pháp: Xác định và tuân thủ chiến lược đầu tư

Thị trường chứng khoán luôn biến động khó lường và không thể đoán định trước được. Có rất nhiều yếu tố, thông tin có thể dẫn đến sự thay đổi của thị trường cũng như cổ phiếu mà nên rất khó có thể có đầy đủ 100% thông tin để đưa ra quyết định. Để giảm thiểu rủi ro từ thiếu hụt thông tin hay thông tin không có căn cứ, nhà đầu tư cần phải xây dựng cho mình một chiến lược đầu tư và chiến lược quản lý cảm xúc phù hợp với tính cách và điều kiện của mình. Cũng như phải luôn tuân thủ và nâng cấp chiến lược đó.

Tuân thủ chiến lược đầu tư có thể giúp nhà đầu tư vượt qua những giai đoạn thị trường khó khăn cũng như khủng hoảng trong ngắn hạn để đi được đường dài với hành trình đầu tư. Việc đi được đường dài trên hành trình đầu tư sẽ đem lại cho nhà đầu tư những phần thưởng xứng đáng.

Cách thực hiện

Để tuân thủ chiến lược đầu tư, nhà đầu cần lưu lý một số điều:

• Lên kịch bản cho từng trường hợp có thể xảy ra thị trường dựa trên những nhận định của nhà đầu tư và lên kế hoạch hành động với mỗi kịch bản đó.
• Nhà đầu tư theo dõi thị trường xem diễn biến của thị trường có xảy ra theo các kịch bản mình đã xây dựng nên hay không. Nếu thị trường đi theo một trong các kịch bản đó, nhà đầu tư hành động theo kế hoạch đã vạch ra từ trước.
• Nhà đầu tư cần chú ý đến mức rủi ro mình có thể chịu đựng được. Trong trường hợp thị trường có biến động bất lợi sau khi đã hành động theo kế hoạch, nhà đầu tư vẫn có thể bình tĩnh tuân thủ kỷ luật giao dịch mà mình đã xây dựng.

Phương pháp: Kiểm soát lòng tham và nỗi sợ hãi

Tham lam và sợ hãi là hai trạng thái cảm xúc đối lập nhau trong đầu tư chứng khoán. Khi cổ phiếu tăng cao, nhà đầu tư dễ tưởng tượng lợi nhuận khổng lồ nếu mình mua cổ phiếu đó. Điều đó sinh ra cảm xúc tham lam. Đối lập lại với đó là cảm xúc sợ hãi sinh ra khi thị trường giảm mạnh. Khi đó, nhà đầu tư sẽ dè dặt, sợ nếu mua mà tương lai vẫn giảm nữa thì sẽ mất một khoản tiền lớn.

Cả hai trạng thái cảm xúc này sẽ cản trở nhà đầu tư đưa ra những quyết định sáng suốt. Lòng tham sẽ làm cho nhà đầu tư lao vào những quyết định có rủi ro cao có thể mang đến thiệt hại lớn. Nỗi sợ hãi sẽ làm cho nhà đầu tư bỏ lỡ những cơ hội tốt khi thị trường bị bán tháo và giá cổ phiếu về dưới mức giá trị.

Cách thực hiện

Để kiểm soát được lòng tham và nỗi sợ hãi nhà đầu tư cần giao dịch có kỷ luật, dưới đây Stock Insight đưa ra một số cách để nhà đầu tư quản lý cảm xúc:

• Nhà đầu tư luôn ghi nhớ rằng nguyên tắc hoạt động của thị trường là lợi nhuận lớn thì đi kèm với rủi ro cao và ngược lại. Khi thị trường tăng mạnh thì nhà đầu tư cũng phải thận trọng vì khi đó rủi ro sẽ cao. Ngược lại khi thị trường giảm mạnh thì cũng không cần quá sợ hãi vì khi đó cũng sẽ có cơ hội lớn.
• Khi tham gia giao dịch nhà đầu tư nên thiết lập các mức stop – loss trong khả năng chấp nhận được của mình để nếu thị trường có giảm thì nhà đầu tư vẫn chủ động hành động không bị quá sợ hãi.
• Khi thị trường tăng theo đúng hướng có lợi cho mình, nhà đầu tư cũng nên lên kế hoạch chốt lời phù hợp với kỳ vọng cũng như phù hợp với trạng thái thị trường và tiềm năng của cổ phiếu. Không nên quá tham lam để nếu nhỡ thị trường có đảo chiều cũng không bị tiếc nuối và bỏ lỡ cơ hội chốt lời.

Phương pháp: Giữ vững tâm lý trong biến động thị trường

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thời nay đã giúp nhà đầu tư có thể dễ dàng theo dõi những biến động trên thị trường chứng khoán từng giây từng phút. Điều đó giúp nhà đầu tư thuận tiện hơn khi giao dịch, cập nhật diễn biến của thị trường tốt hơn cũng giúp thị trường phát triển mạnh mẽ hơn.

Tuy nhiên, cũng chính vì dễ dàng theo dõi thị trường hơn cũng khiến nhà đầu tư nhìn được toàn bộ biến động giá cả tất cả các cổ phiếu trên thị trường, điều đó làm cho tâm lý của nhà đầu tư dễ bị sao động từ hoảng loạn qua phấn khích khi thị trường biến động mạnh.

Diễn biến tâm lý của nhà đầu tư dễ dàng bị thay đổi như vậy làm cho hành động của nhà đầu tư cũng dễ dàng bị thay đổi theo và dễ dẫn dắt bởi theo thị trường. Khi đó nhà đầu tư dễ đưa những quyết định sai lầm và thiếu lý trí.

Cách thực hiện

Để hạn chế những điều này Stock Insight xin gợi ý đến nhà đầu tư cách thực hiện để quản lý cảm xúc và giữ vững tâm lý như sau:

• Nhà đầu tư theo dõi và giao dịch những cổ phiếu mà bản thân hiểu rõ. Việc này sẽ giúp nhà đầu tư hiểu hơn về đặc tính giao dịch, sự vận động của cổ phiếu. Nhà đầu tư nên sử dụng những thông tin có thể kiểm chứng và xác thực được, hạn chế chạy theo tin đồn.
• Nhà đầu tư không cần nhất thiết phải thường xuyên theo dõi liên tục biến động giá của cổ phiếu, có thể theo dõi định kỳ chẳng hạn vào cuối ngày. Ngoài ra, có thể đặt các mức cảnh báo giá, nhà đầu tư sẽ nhận được thông báo khi giá đạt đến mức họ quan tâm.
• Ngoài ra, nhà đầu tư nên tập trung vào việc phân tích và tìm kiếm luận điểm cho những triển vọng trung và dài hạn của thị trường, tiềm năng và định giá cổ phiếu, để làm cơ sở cho việc ra quyết định đầu tư. Không nên theo dõi liên tục để cố gắng đoán giá để “mua đáy bán đỉnh”.

Phương pháp: Phân bổ vốn hợp lý

Phân bổ vốn hợp lý cũng giúp nhà đầu tư phân tán được rủi ro phi hệ thống của một cổ phiếu nào đó, mà khi rủi ro xảy ra có thể làm cho nhà đầu tư tê liệt sợ hãi và không biết phải làm gì. Hoặc khi gặp thị trường biến động bất lợi, có những cổ phiếu biến động nhẹ, có cổ phiếu biến động mạnh hơn thì việc phân bổ vốn hợp lý sẽ giúp nhà đầu tư trung bình được các biến động đó, không bị gặp áp lực quá lớn, và có thời gian để suy nghĩ ra quyết định xử lý hợp lý.

Cách thực hiện

Nhà đầu tư có thể tham khảo các phân bổ vốn hợp lý như:

Với nhà đầu tư có số vốn vừa phải, có thể thiết lập một danh mục vừa phải khoảng 4 đến 5 cổ phiếu. Với nhà đầu tư có số vốn lớn hơn có thể có danh mục đa dạng hơn. Nhà đầu tư có thể phân bổ theo vài nhóm ngành khác nhau. Sau đó, thiết lập quy tắc phân bổ. Chẳng hạn, với danh mục khoảng 4 – 5 cổ phiếu thì nhà đầu tư không phân bổ quá 25% – 30% giá trị danh mục cho một cổ phiếu. Với danh mục lớn hơn, số đó còn giảm xuống 10% – 15% giá trị danh mục cho một cổ phiếu.

Khi thị trường đã tăng nóng và tăng lên một mức khá cao nhà đầu tư có thể nên hạ tỷ trọng cổ phiếu và tăng tỷ trọng tiền mặt để sẵn sàng nắm bắt cơ hội khi thị trường điều chỉnh.

Phương pháp: Rèn luyện kỹ năng quản lý cảm xúc

Cũng giống như mọi kỹ năng khác trong cuộc sống, nhà đầu tư cần thường xuyên rèn luyện để có thể thành thạo kỹ năng quản lý cảm xúc, thường xuyên rút kinh nghiệm từ những hành động sai của mình trên thị trường và thường xuyên thực hành việc đầu tư một cách có nguyên tắc và kỷ luật.

Cách thực hiện

Để rèn luyện kỹ năng quản lý cảm xúc nhà đầu tư tham khảo một số cách sau đâu:

• Nhà đầu tư thường xuyên ghi lại nhật ký đầu tư, những tư duy, suy nghĩ, cảm xúc của mình khi thực hiện những giao dịch đó. Sau đó đối chiếu lại với kết quả của giao dịch xem cảm xúc của mình khi thực hiện quyết định đó có đem lại hiệu quả hay không. Từ đó, liên tục sửa sai, tránh phạm phải những sai lầm đó sau này.
• Tập thể dục cũng giúp nhà đầu tư nâng cao được sức khỏe thể chất lẫn tinh thần từ đó chất lượng ra quyết định có thể tốt hơn.
• Nhà đầu tư học cách chấp nhận một vài sai lầm gây ra thua lỗ là điều tất yếu sẽ gặp phải khi đầu tư, và sẽ có những sai lầm không thể tránh khỏi. Nhà đầu tư có thể tham gia bộ môn thể thao nào đó phù hợp với mình, để giúp mình tạm thư thái đầu óc và bình tĩnh suy nghĩ lại về các quyết định của mình.
• Nhà đầu tư không nên cứ hối tiếc (nếu như, biết thế, giá mà) về những quyết định đó mà nên rút ra bài học từ những quyết định đó và suy nghĩ về những quyết định sắp tới.

Kết luận

Quản lý cảm xúc là một yếu tố quan trọng trong đầu tư chứng khoán, nhiều khi thất bại của chúng ta đến từ việc không quản lý được cảm xúc chứ không phải do chúng ta không biết phân tích về cổ phiếu. Thị trường vẫn tăng trưởng, cổ phiếu chúng ta đã chọn vẫn tăng giá nhưng danh mục của chúng ta lại thua lỗ.

Bằng những phương pháp quản lý cảm xúc đã nêu trong bài viết, Stock Insight hy vọng nhà đầu tư có thể thực hành được và nâng cao hiệu quả đầu tư cho mình. Chúc nhà đầu tư thành công khi đầu tư chứng khoán.

HSC ONE là người bạn đồng hành lý tưởng cho nhà đầu tư mới, mang đến sự khởi đầu thuận lợi. Kết hợp cùng HscEdu – nền tảng học tập trực quan với tính năng lưu trữ hành trình học tập, bạn sẽ nhanh chóng nắm vững kiến thức và tự tin xây dựng danh mục đầu tư thành công.

Lâm Quách
Account Manager